Alvorens het te hebben over 'De Vaganten', moeten we een ommetje maken langs de geschiedenis van de broers Jozef, Paul, Luc en André Dockx. In 1952 vormden die in Hoboken een kwartet dat ze heel toepasselijk The Dockx Brothers noemden. Ze zongen in jeugdhuizen en parochiezalen in het Antwerpse met hun blik en stemmen steeds meer gericht op de grote Amerikaanse voorbeelden uit de jaren '50 zoals 'The Brothers Four', het Kingston Trio en het 'Chad Mitchell Trio'. Hun programma bestond uit negro-spirituals en Engelstalige folk met een ferme scheut country-invloeden. Er zijn heel wat gelijkenissen te bespeuren tussen hun 'genese' en het parcours dat De Elegasten uit Oost-Vlaanderen enkele jaren later zouden afleggen.
Omstreeks 1960 haakten drie van de Dockx-broers om beroepsredenen af. Jozef Dockx had echter nog geen zin om te stoppen en in de eerste helft van de jaren '60 vormde zich een nieuwe formatie van 'Dockx Brothers'. Jozef Dockx werd vervoegd door Leo Cools, Jozef Van den Bergh, Paul Heyninck en in 1965 tenslotte ook door Herwig van Horenbeeck.
In 1963 (dus toen nog zonder Herwig), werden ze laureaat van 'Ontdek de Ster' van de BRT. Ze zongen toen 'Mule Train', een country/folk-nummer.
Herwig: "Van eind de jaren '50 speelde ik al folkmusic: ik zong, speelde gitaar en 5-string banjo. In 1965 trok ik op mijn eentje naar het Newport Festival en zag daar de groten aan het werk. Van Pete Seeger kreeg ik een Courtesy Pass en kon zo een ganse dag alle repetities en optredens volgen. Een zalige herinnering! Datzelfde jaar vervoegde ik 'The Dockx Brothers'. Ik vond het na een tijdje jammer dat de mensen alleen maar onze bindteksten begrepen en toen ben ik gaan vertalen. We evolueerden van een Engelstalig naar een Nederlandstalig repertoire. Op onze eerste LP staan vijf vertalingen. Miel Cools en tekstschrijver Bert Broes steunden ons en we waren vertrokken. We pasten dan ook onze naam aan".
In 1966 werden 'The Dockx Brothers' dus plots 'De Vaganten'. Het recept van het kwintet werd: afgewerkte en zelfzekere samenzang, perfecte beheersing van de snaarinstrumenten, oerdegelijke Vlaamse poëzie (niet alleen van Bert Broes en Louis Verbeeck, maar ook o.m. van icoon Antoon Van Wilderode), die ze wisten te voorzien van stevige en 'in het gehoor liggende' melodieën.
Ze genoten de eer om op 14 december 1968 'De Schuur' in Noorderwijk 'open te zingen'. Tot 1973 zou deze locatie een uitermate sympathiek centrum voor chanson, kabaret en folk worden, waar alles wat in Vlaanderen in die jaren op dat vlak belangrijk was, kon worden bewonderd.
Tijdens 'Kazuno 1970' werden 'De Vaganten' door meer dan 15.000 toeschouwers toegejuicht.
In de tweede helft van de jaren '70 hield de groep het voor bekeken en ze namen definitief afscheid van het publiek op 24 januari 1978. Van de toenmalige minister van Cultuur, Rika De Backer, kregen ze toen in Mortsel als bekroning van hun carrière de penning van de Nederlandse Cultuur.
Reden om als groep te stoppen?
"In de tweede helft van de jaren '70 waren er nogal wat wilde geruchten dat wie 'als bijverdienste of als hobby' zong en b.v. in het onderwijs stond, een zelfstandigenstatuut diende aan te vragen. Dat maakte drie van 'De Vaganten' behoorlijk ongerust. Ze vreesden voor hun veilige job in het onderwijs", zegt Herwig.
Paul vervolledigt het motief door te zeggen "dat de Vaganten als groep toen uitgezongen en zo goed als inspiratieloos waren geworden en dat het dus tijd werd om te stoppen voor ze een parodie van zichzelf zouden worden".
Herwig Van Horenbeeck en Paul Heyninck negeerden na een sabbat-periode evenwel de onrust en het opduikend gebrek aan inspiratie en ambitie. Ze besloten met z'n tweeën verder te gaan als 'Herwig en Paul Vagant'. En momenteel zijn 'De Vaganten' levendiger dan ooit als kwartet (naast de twee eerder genoemden zijn er sinds een paar jaar ook bassist/dwarsfluitist Chris De Winter en violiste Veerle Dierckx).
Daarover zeggen ze: "Het Vagantenavontuur is iets heel moois dat ons is overkomen en het is nog niet afgelopen. We hebben Vlaanderen leren kennen en heel veel mensen. Het is nog steeds een plezier om voor hen te zingen, nu zeker met de nieuwe instrumenten erbij".
Pol Van Mossevelde
& Muziekcentrum Vlaanderen
De Vaganten op Muziekarchief.be
De Vaganten hebben in hun vernieuwde bezetting (2009-...) nog geen album uitgebracht, maar daar wordt naar verluidt binnenkort werk van gemaakt. Op YouTube kan je alvast een nieuwe opname van Ik min je meer en meer terugvinden, een bewerking van Bob Dylan's To make you feel my love.